Nieuws

Lokale democratie als medicijn tegen populisme en collectief chagrijn

Het hele artikel in het Financieel Dagblad treft u aan via deze link:
https://fd.nl/economie-politiek/1181162/lokale-democratie-als-medicijn-tegen-populisme-en-collectief-chagrijn

Twee dwingende vragen voor 2017 staan nu al vast. Wat gaat de boze burger bij de komende verkiezingen stemmen en kan iemand zijn boosheid wegnemen? Het FD trok het land in en zocht het antwoord bij drie wethouders van lokale partijen buiten de Randstad. ‘Herstel van vertrouwen begint onderop en zeker niet in Den Haag waar ze wanhopig vasthouden aan de schijntegenstelling tussen links en rechts’.
De klopjacht op de ‘civis iratus’, is geopend. Koortsachtig trachten opiniepeilers, politici en redacties greep te krijgen op deze boze burger, doodsbang om over drie maanden bij de Tweede Kamerverkiezingen opnieuw te moeten vaststellen het slechte humeur van deze geagiteerde menssoort volkomen verkeerd te hebben ingeschat.
‘Traditionele partijen hebben het contact met de werkelijkheid verloren’
Maar de ontevredenen laten zich niet zo makkelijk determineren. Ze blijken zowel jong als oud te zijn, hoog en laag opgeleid, rijk en arm, blank en gekleurd. En zijn ze allemaal wel zo boos? De grootste denkfout bij beleidsmakers en politici lijkt te zijn dat ze boosheid verwarren met bezorgdheid. Opkomen voor het behoud van een dorp of wijk, verontrust zijn over de komst van grote groepen buitenlanders of inkomensonzekerheid maakt iemand niet per definitie tot een racist wiens stem naar de PVV gaat.
Vrijwilligers
De zaak wordt nog ingewikkelder: tegenover de boze burgers staan evenveel, zo niet meer, betrokken burgers. Het aantal vrijwilligers in Nederland overstijgt moeiteloos het aantal vluchtelingen en in veel gemeenten belanden vrijwilligers op een wachtlijst alvorens aan de slag te mogen. En om de verwarring compleet te maken: sommige volontairs geven aan in maart op de PVV te gaan stemmen. Wie is in staat de goedwillende burgers betrokken te houden bij het democratisch proces en is het mogelijk van een boze burger weer een tevreden burger te maken?
 

Opportunistisch
Klaas Agricola (56), wethouder namens Gemeentebelangen Dalfsen (28.000 inwoners), heeft een overzichtelijke opvatting over goed bestuur: ‘Financieel gezond zijn, sociaal beleid voeren, de openbare ruimte op orde hebben en zo veel mogelijk voorzieningen tegen zo laag mogelijke kosten.’ Zijn toelichting klinkt lichtelijk opportunistisch: ‘Over een slecht onderhouden plein klagen mensen het hele jaar, over verhoging van de ozb een week’.
B en W Dalfsen bestaat uit drie mannen, van wie twee namens Gemeentebelangen zijn afgevaardigd. Agricola, onder andere belast met de portefeuille economie, is afkomstig uit het bedrijfsleven. Hij bekleedde leidinggevende functies bij Nestlé en Wessanen en is als zoon van een Friese boer een overtuigde ‘lokalo’: ‘We zijn pragmatici en kunnen met iedereen een college vormen. Door onze wortels in de gemeenschap zijn we altijd zichtbaar en onderhevig aan gezonde sociale controle.’ Het heeft Agricola een levensles opgeleverd: ‘Als je niets te verbergen hebt, hoef je niet om te fietsen.’ De plaatselijke bekendheid heeft slechts één nadeel: ‘Mijn vrouw wil geen boodschappen meer met me doen, omdat we overal staande worden gehouden.’
Windmolens
Burgerparticipatie is niet alleen het inleveren van wensenlijstjes, doceert de wethouder, maar onderzoeken wat burgers zelf bereid zijn te doen. ‘Betrokkenheid kost tijd en moet per straat of wijk worden gewonnen en gevierd als het een succes is.’ Agricola ziet bij burgers een toenemende behoefte zelf aan het roer te staan. De gemeente moet leren vergaande concessies te doen. Een voorbeeld is het verdwijnen van de weerstand tegen de bouw van windmolens toen besloten werd dat het dorp zelf molens mocht bouwen en financieren en de opbrengst volledig ten goede komt aan de omwonenden en bewoners en niet aan een investeerder.
Regelbrij
Boze of ontevreden burgers vinden Agricola op hun weg. ‘Ik ben niet bang om de klagers aan of tegen te spreken. Het grappige is dat ik nu al een paar keer heb gezien hoe zulke mensen door een breed gedragen buurtinitiatief uiteindelijk worden meegetrokken.’
Eenzelfde aanpak geldt bij het project Dalfsen Werkt, onder meer voor mensen met een arbeidshandicap en langdurig werklozen. ‘Om mensen en bedrijven de regelbrij vanuit Den Haag te besparen zijn ze bij ons in dienst. In plaats van ze dood te gooien met subsidies en uitkeringen moeten ze een persoonlijk plan schrijven hoe ze denken weer aan het werk te gaan. We zoeken daarbij soms het randje op van wat wettelijk mag en nemen waar nodig financiële risico’s.’
Nieuwe werkelijkheid
De wethouders voeren allemaal dezelfde verklaring aan voor de opmars van lokale partijen. De verzorgingsstaat loopt op zijn laatste benen. Het hernieuwde beroep op zelfredzaamheid voelt bij burgers onwennig.
‘We hebben een prachtig land opgebouwd, maar mensen te veel verwend, constateert Agricola. ‘Plichten zijn vervangen door rechten en de creativiteit om problemen zelf aan te pakken is ze uit handen genomen. Nu dat proces weer wordt omgedraaid worden ze onzeker en in sommige gevallen boos. Lokale bestuurders hebben de sleutel in handen. Den Haag lost het niet meer voor ze op’. Volgens Agricola heeft geen enkele landelijke partij een antwoord op deze nieuwe werkelijkheid. ‘Ze houden in Den Haag krampachtig vast aan de schijntegenstelling tussen links en rechts. Het is een achterhoedegevecht waar burgers dwars doorheen kijken en hun schouders over ophalen.’ Het zet lokale partijen op voorsprong. ‘Wij pakken een probleem meteen gezamenlijk aan in plaats van er een partijpolitiek spelletje van te maken.’
Kansloos
Zijn ze niet bang voor de PVV? De partij van Wilders scoorde bij de laatste verkiezingen opmerkelijk goed in plattelandsgemeenten en heeft aangekondigd lokale structuren te bouwen om in 2018 mee te doen aan de gemeenteraadsverkiezingen. Kansloos, volgens de wethouders. Prins: ‘Wilders heeft in Zeewolde geprobeerd een afdeling op te richten, maar heeft de kandidaten afgewezen wegens ongeschiktheid. Dat zegt genoeg.’ Agricola is nog stelliger: ‘Zaken waar Wilders tegen fulmineert, spelen in Dalfsen niet.’
Een kwart van de inwoners van Sittard stemde bij de laatste landelijke verkiezingen op de PVV. Toch denkt Meekels dat ze geen vaste voet aan de grond krijgen. ‘De PVV schreeuwt moord en brand over bepaalde onderwerpen. Wij lossen ze op.’